Engellenen Hayaller..Bizde Anadol varken Güney Kore’de Hyundai Yoktu

Önce TOGG hayırlı ve başarılı olsun. Ülkemin endüstrileşme macerası geçmişte engellerle karşılaşsa da artık hayallerin yarım kalmamasını diliyorum. Ülkemin otomobil maceramızdan satır başlarını paylaşmak istiyorum. 1927 yılı..Serbest bölge ilan edilen alanda Amerikan Ford firması önderliğinde ilk kamyon ve otomobil fabrikası kurulur. 1930 yılında 4000 işçi ile günde 55 binek otomobil ve 15 kadar kamyon üretimi yapılmaktadır. Otokoç 1928 yılında kurulmuştur. 1954 yılı  Tuzla Jeep fabrikası montaja başlar, Bussing kamyon ve kamyonet üretir. 1968 Magirus otobüs montajı ile devam eder. 1958- Fuldamobil lisansı ile ilk Türk küçük otomobili Nobel 200 planlanır. 1956 Koç topluluğu otomotiv sanayi için çalışmasını hızlandırır. Zamanın Başbakanı Menderes Henry Ford II’ye hükümetin desteğini bildiren mektubu gönderir Amerika’ya. 1959 yılında Otokoç kurulur. Gene de hayallerin gerçekleşmesi hep bir engele takılır nedense.

15 Nisan 1961- “Sizden % 100 Türk işçi ve mühendisinin yapacağı bir otomobil istiyorum” Söz darbenin başı Devlet Başkanı Cemal Gürsel’e aittir. Eskişehir Lokomotif Fabrikası’nda gencecik mühendis, teknisyen ve işçiler gönüllerini ve emeklerini koyarlar ortaya ve bin bir güçlük içinde geceli gündüzlü çalışmalarla 29 Ekim 1961 sabahına 129 günde 29 babayiğit adam bir mucizeyi gerçekleştirir ve ülkemin Devrim otomobillerini yetiştirirler. (Yazımın bu ve bir bölümünde tanıtım amaçlı olarak Alfa yayınları, Muhittin Şimşek eseri “Cumhuriyet Dönemi Endüstrileşme Maceramız,Yarım Kalan Devrim Rüyası” adlı eserden yararlandım)

Ülkemin ilk seri üretim özgün otomobili Anadol’dur. Saç kalıp maliyet fazlalığı nedeniyle fiberglass gövde tercih edilir; İngiliz Reliant ve Ogle Design aracın ardında İngiliz ve Ford firmaları desteği vardır; 19 Aralık 1966 tarihinde ilk araç banttan iner. Sedan, STC 1600, SV 1600, Böcek, kamyonet tiplerinde araçlar üretilir; 1991 yılına yeni versiyon bize özgü Çağdaş üretime hazırlanırken ani kararla kapanış yapılır ve  Ford Taunus üretimine dönülür. .Anadol  Böcek serisi zamanın çok ötesinde bir çizim modeline sahiptir, 1968 yılında İngiltere’de otomobil fuarına katılınır, 11 ülkeden 1 milyon pound üzerinde ihracat talebi alır ama gerçekleşmez iç piyasa gereksinimi ve bürokratik engeller nedeniyle. İlk ralli otomuzdur Anadol. 100000 üzerinde araç üretimi yapmıştır. 1966 yılında Ercanlar şirketi ile Alman Man firması ortaklığında montaj başlar ülkemde.  MAN firmasının Almanya dışındaki ilk üretim tesisidir, 1991 Ankara’da  motor üretimi başlar, 1995 yılında MAN firması hissesi artar, günümüzde kamyon ve otobüs üretimi sürmektedir. Çelik Motor 1965 yılında montajla araç üretimine başlamış, kamyonet ve motosiklet üretimi 1986 yılına kadar Skoda kamyonet üretimi ile sürmüş, 1984 Isuzu ile imzalanan anlaşma sonrası 1985 yılında Isuzu markalı ilk araçlar banttan inmiştir,  1968 yılı- Türk Otomotiv Endüstrisi Volvo ile lisans anlaşması yapar , Zafer otomobili planlanır ama üretim olmaz. Karsan 1966 yılında 268 ortakla yola çıkmış, montaj üretimine başlamıştır, 2004 yılından itibaren ülkemin tek fason otomotiv üreticisi olması yanı sıra özgün modellerini de üretmektedir. BMC 1964 yılında İzmir’de kurulmuş, 1966 yılından itibaren kamyon, kamyonet, traktör ve motor üretimine başlamış; el değiştirse de faaliyetlerine devam etmektedir. 1969 yılı Oyak, Yapı Kredi Bankası ve Renault ortaklığıyla kurulan fabrikada 1971 yılında ilk Renault 12 aracı üretimi başlar. 1968 Koç (Tofaş) grubu ile Fiat anlaşması sonucu kurulan fabrikadan 1971 yılında Murat 124 otomobilimiz banttan iner. 1992 yılında Toyota, 1997 Hyundai, 1998 Ford,  1997 Honda üretimi eklenir ancak Honda 10 yıl sonra çekilir ülkemden. Opel 1989 yılında üretime başlar İzmir’de ancak küçülme politikası bahanesiyle 2000 yılında sadece yedek parça üretimi kalır ülkemde. Mercedes Benz 1967 yılından beri İstanbul’da otobüs, 1986 yılından itibaren ise Aksaray’da kamyon üretmektedir. Temsa 1968 kuruluşlu firmamızdır. Halen 46 ülkeye ihracı vardır. 1975-79 arası Çiftciler Otomotiv Volkswagen EA 489 üretimi yapar. 1993 Genoto ve TOE kapanır. 2007- Müjdeci grup Folkvan, Fatih Başoğlu Şamil 1 ve 2 otomobil tasarımları süreklilik kazanmaz. 2009 ilk 4x4 Türk jeepi Türkar sergilenir. 2012 EVT motor ile Hacettepe Üniversitesi Teknokent arasında çalışmalarla EVTS1 elektrikli spor araç ortaya çıkar ancak arkası gelmez. 2015 yılında İsveç firması Saab 9-3 tüm hakları Sanayi ve Teknoloji Bakanlığımız tarafından satın alınır.

Hamlelerimiz çoktur, hemen her ülkede olduğu gibi bizde de önce montaj ve teknoloji transferleri ile başlamıştır oto sanayimiz ancak uçak sanayisinde olduğu gibi bu alanda da engeller karşımıza çıkartılmış, özgün çalışmamız devam etmemiştir. Otokoç yetkilileri 2. Dünya Savaşı sonrası Türkiye’de montaj sanayi için görüşmeye  gittiği İngiltere’de “sıfır kilometre kamyonlar yağ yakıyor” eleştirisinde bulunmuşlar ancak  “biliyoruz, savaştan yeni çıktık, ustalarımız yeterli değil, kalın yağ koyarsanız sorun çözülür” cevabı almışlar; onlar yetersiz olmasına rağmen üretim yaparlarken biz trenle sevkiyat nedeniyle benzin boşaltılan araçlara zamansızlık ve organize olamamak nedeniyle benzin konulamaması üzerine yolda kalan araçlara iç saldırılar sonucu Devrim üretimine devam etmemişiz. ANADOL Çağdaş isimli yeni model dizaynı ile üretime hazırken Ford Taunus üretimine dönerek özgün çalışmamızdan vazgeçmişiz. Anlayış farklı. Ülkemde Anadol varken Güney Kore firması  Hyundai yok biliyor musunuz? Hyundai Motor Company 1967 yılında kurulur. 1968 yılında montajla başlar üretim. 1974 yılı ilk özgün model Mitsubishi desteğiyle çıkan Pony’dir. 1986 yılında ABD’ye ihraç edilen araçlar alayla karşılanır.1991 yılı ilk özgün motoru geliştiren Hyundai 2011 yılında 4 milyon üzerinde araç üretmiştir ve dünyanın beşinci büyük üreticisidir.  Unutmamalıyız EuroNcap testi sorumluları ilk Çin otomobil testlerini gülünç ve yetersiz bulmuşlar ve testlerde araç ön lastiğinin bile kabine dalıp sürücüye zarar verdiğini tespit etmişlerdir. Gelelim engellerden örneklere;

1953 yılı.ekonomik kriz nedenli uluslararası Ekonomik Kongre’de Alman Dr. Posse sözü “Türkiye gibi ziraat memleketleri de sanayileşmek isterse milletlerarası ekonominin ahengi elbette bozulur. Türkiye hammadde hazırlayan geri kalmış memleket olarak kalmaya mahkum edilmelidir”.Devrim benzinsizlik nedeniyle bir araçla yolda kalıp diğeri yola devam etmesine karşın bizim basınımız “Devrim yolda kaldı” “yazık oldu onca masrafa””otomobil üretmek bizim neyimize” başlıklarıyla karşılanmıştır. Peki kendimize  inançsızlığımız? Devrim için 4 otomobil 7 adet farklı motora 900 bin lira harcanmış oysa aynı yıl dışarıya yılda 500 milyon ödemekteymişiz. Devrim’in bütçesine de saldırılır,  hesabı kimin vereceği konuşulur. Oysa  aynı yıl Tarım Bakanlığı bütçesinde at neslinin ıslahı için 25 milyon lira bütçe vardır ve ıslah değil ithal yapılmaya devam etmiştir. Devrimi eleştirenlerin başında Amerikan Chrysler ve Ford firması distribütörleri vardır. Gürsel bile saldırılara “bu aşağılık kompleksiyle bizde otomobil yapılamaz diyenler utansın” demiş ancak ortaya çıkan saldırılar sonucu bugün bile çalışan otomobiller  seri üretime geçememiştir. Dönemin Devlet Planlama Teşkilatı yetkilisi “Türkiye’de otomobil yaparsak Avrupalılar da bizden fındık almaz, perişan oluruz, bu endüstri kurulmamalı” demiştir. Zamanın Sanayi Bakanı bile DPT ile yazışmalarda Devrim otomobiline karşı çıkıyor, yapılamayacağını vurguluyor ve Avrupa turuna çıkıp yabancı firmaları Türkiye’de montaj üretimine davet ediyordu.ki aynı tarihte  Otosan  firması F 600 Ford montajı yapmaktaydı. Türkiye’de otomobil sanayi kurulabilir mi sorusuna Türk-Amerikan Distribütörleri Dernek başkanı “bu hayaldir” açıklaması yapmaktaydı. 1965 yılımda  Doğan Nadi  gazetesinde “Orhan Alp Devrimi ürettiren şahıstır,şimdi Boğaz Köprüsü fikrini ortaya attı, maliyeti 950 bin lira, aman önleyin, .yürüyemeyen otomobil 600 bin liraya mal olmuştu onu sineye çektik bu köprünün hazmı zor olur” yazmıştı.

İnsanımızın güvenilir ve destek verilirse neler başarabileceğin örnekleri var tarihimizde. Bugün savunma sanayimizin durumu da bunun delili. İş ki kendimiz kendimizi engellemeyelim ve güvenelim, destekleyelim. Hayaller hiçbir alanda yarım kalmasın, hayalsiz hiçbir şey olmaz.