GEBELİKTE TAKİP VE BESLENME (ANTENATAL BAKIM) (1)

Doğum öncesi bakımın temel amacı anne için minimal bir risk ile sağlıklı bir bebeğin doğumunu sağlamaktır. Tüm gebelerin düzenli olarak doğum öncesi takiplerinin yapılması fikri 1930’lu yılların sonlarında ortaya çıkmıştır ve doğum öncesi izlenim; puerperalsepsis, kanama ve zor doğum gibi sebeplerle anne ölümlerini azalttığının anlaşılmasından sonra daha da önem kazanmıştır. Günümüzde doğum öncesi bakımın anne ve bebek ölümlerini azalttığını gösterir yeterince kanıt bulunmaktadır. Bu hedefe ulaşmak için kontrollerde dikkat edilecek noktalar;

·        Erken dönemde gestasyonel haftanın doğru belirlenmesi,

·        Komplikasyon gelişme riski yüksek hasta gurubunun belirlenmesi

·        Anne ve fetusun sağlık durumunun takip edilmesi

·        Morbiditeyi önlemek veya en aza indirmek için gerekli takip planının oluşturulması

·        Hasta eğitimi ve danışmanlık verilmesi

İdeal olarak, doğum öncesi izlem, gebeliğin 10.haftasından önce başlamalıdır. Prenatal izlemiilk trimesterde başlatılan gebe yüzdesi, anne sağlığı hizmetlerinin kalitesini değerlendirmek için kullanılan standart klinik performans ölçütlerinden biridir.

Türkiye’de Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırmaları (TNSA) -2008’e göre 1988–2008 yılları arasında en az bir kez doğum öncesi bakım hizmeti alma oranı %43’den %92’ye yükselmiştir.Ancak hizmet kullanımında ve sunumunda bölgeler ve yerleşim yerleri arasında farklılıklar devam etmektedir.

 

ANTENATAL TAKİP YAPILACAK MERKEZDE GEREKLİ EKİPMANLAR

 

Tartı

Mezura

Tansiyon aleti

Steteskop

El doppler cihazı

Ultrasonografi cihazı

Jinekolojik muayene masası

Spekulum

Muayene yatağı

 

ANTENATAL TAKİP SIKLIĞI

 

Antenatal dönemde kontrol vizitelerinin sıklığı ile ilgili optimal sayı ve bu vizitelerin içerikleri ile ilgili kısıtlı veri bulunsa da yaygın olan uygulama, AmericanCollege of Obstetriciansand Gynecologists (ACOG)’in önerdiği şekliyle, riskli olmayan grupta, 28. gebelik haftasına kadar 4-5 hafta ara ile, 28-36. haftalar arasında 2-3 hafta ara ile ve 36. haftadan doğuma kadar haftalık olarak kontrollerin yapılması şeklindedir. Buna göre gebeliğin 8. haftasında ilk kontrolü yapılan bir gebe, 41. haftaya kadar 15 kez görülecektir.

Ancak Dünya Sağlık Örgütünün (World healthorganization-WHO), gelişmekte olan ülkelere yönelik olarak hazırladığı kılavuzunda, düşük riskli gebe populasyonundamaternal ve fetalmortaliteyi arttırmadan doğum öncesi muayene sıklığını azaltarak uygulanabilir ve kolay bir doğum öncesi bakım modeli sunulmuştur. Bu yeni model ile ilgili randomize kontrollü çalışmalar yapılmışve etkinlik yönünden standart bakım modelleri ile benzer sonuçlar elde edilmiştir. Bu modelde, doğum öncesi 4 ve doğum sonrası 1 olmak üzere 5 muayene önerilmektedir. Benzer şekilde ülkemizde de halen uygulanmakta olan,Sağlık Bakanlığı- (Ana çocuk sağlığı ve aile planlaması) AÇSAP ‘ın riskli olmayan gebelerin takibi için önerdiği doğum öncesi bakım kılavuzunda 4 antenatal vizite bulunmaktadır. Bu vizitelerin zamanı ve süreleri şu şekilde olmalıdır;

Gebeliğin ilk 14 haftası içinde (Süre 30 dakika)Gebeliğin 18 – 24. haftaları arasında(tercihen 20 – 22. haftalarda) (Süre 20 dakika)30 – 32. haftalar arasında (Süresi 20 dakika)36 – 38. haftaları arasında (Süresi 20 dakika)

 

Ek bakım gerektiren risk faktörleri bulunan gebeler ilk antenatal vizitelerinde belirlenmeli ve bu gebelerin takipleri uygun merkezlerde planlanmalıdır. Bunun yanı sıra ilerleyen gebelik haftalarında gelişebilecek riskler açısından gebe her kontrolünde uygun şekilde değerlendirilip, muayenesi, tetkikleri, danışmanlık ve eğitimi yapıldığı takdirde, düşük riskli gebelerde 4 antenatal kontrol yeterli bir uygulama olacaktır. Buna göre aşağıdaki sorular yöneltilerek risk değerlendirme formu doldurulur. Ancak unutulmamalıdır ki önemli komplikasyon geliştirmeye aday olan gebeleri risk faktörlerini araştırarak belirleme yöntemi sınırlı ölçüde yarar sağlamaktadır. Yaşamı tehdit edecek derecede önemli komplikasyon gelişen gebelerin çoğunda herhangi bir risk faktörü bulunmamaktadır. Buna karşılık risk faktörlerine sahip olan gebelerin de sorunsuz bir şekilde doğum yaptıkları bilinmektedir

Gebenin anamnezinde;

Kişisel ve demografik özellikleriKişisel ve ailevi medikal öyküsüPsikososyal özgeçmişiGenetik özgeçmişiGeçirdiği cerrahi operasyonlarMenstruel ve jinekolojik özgeçmişiGeçmiş obstetrik öyküsüŞu anki gebeliğinin öyküsü sorgulanmalıdır

Obstetrik hikâyesinde;

·        Önceki gebeliklerde ölü doğum veya yeni doğan kaybı           

·        3 veya daha fazla tekrarlayanspontan düşük öyküsü                

·        Erken doğum öyküsü  (22-37 haftaarası)                                           

·        Anomalili bebek doğum öyküsü                                             

·        Son bebeğin doğum ağırlığı < 2500g veya > 4500g     

·        Son gebelikte yüksek tansiyon veya pre-eklampsi/eklampsi öyküsü

·        Antenatal veya postpartum kanama öyküsü (>1)

·        Plasenta retansiyonu

·        Grandmultiparite (≥6)

·        Üreme organlarına yönelik daha önce geçirilmiş operasyon(Myomektomi, septum ameliyatı, konizasyon, klasik CS,servikalserklaj)