GEBELİKTE TAKİP VE BESLENME  (ANTENATAL BAKIM) (3)

Vitaminler, beslenme ve kilo alımı;

Multivitaminler:  Çoğu gebe kadının günlük vitamin ihtiyacı demir içeren standart prenatal multivitamin tabletler ile sağlanabilir. Beslenme problemi olmayan gebelerde multivitamin ihtiyacı olmayabilir. Özellikle çoğul gebeliklerde ve vejeteryan beslenme alışkanlığı olanlara, madde bağımlılığı, epilepsi ve hemoglobinopati bulunan gebelere multivitamin takviyesi önerilmelidir. Bu şekilde yüksek riskli gebelere multivitamin desteğine ikinci trimesterde başlanılması önerilmektedir.

Folik Asit:Gebelik planlayan tüm kadınlara nöral tüp defektlerinin (NTD) profilaksisi için 0.4 mg folat takviyesi prekonsepsiyonel dönemde önerilir ve ilk trimester süresince devam edilmelidir. Daha önce NTD’li bebek doğuran gebelere, aile hikâyesi pozitif olanlara ve epilepsi nedeni ile valproik asit ve karbamazepin kullananlara bir sonraki gebeliğin planlanmasından bir ay önce başlayarak ve gebeliğin ilk üç ayında devam edecek şekilde yüksek doz folik asit ile proflaksi önerilmelidir (4mg/gün).

Demir:Demir ve folik asitin prenatal olarak takviye edilmesi termde anemi ve demir eksikliğinin önlenmesinde etkilidir . Gebelikte en az alınması gereken günlük demir miktarı 30 mg’dır. Uygun bir diyetle alınabilen demir miktarı ise 10-12 mg’dır. Bu nedenle gebelikte oral demir preparatları alınmalıdır. Demir ihtiyacının artan kan hacmiyle paralellik göstermesi nedeni ile ilk trimester bulantı ve kusmalarını ağırlaştırmamak için tedaviye ikinci trimesterde başlanılması uygundur.

Kalsiyum:Diyetle yeterli kalsiyum alamayan gebelere kalsiyum desteği önerilmektedir. Gebe kadınlara önerilen günlük kalsiyum dozu 1000 mg’dır. Günde 600mg’dandaha az kalsiyum alımı yetersiz alım olarak tanımlanmaktadır. Özellikle 25 yaş altındaki gebelerde ve zencilerde diyetle yetersiz kalsiyum alımı gebeliğin hipertansif hastalıklarının riskini artırmaktadır.

DVitamini:Son yıllarda yapılan çalışmalarda; maternal D vitamini eksikliğinin neonatal hipokalsemi ve infantil rikets yanı sıra eklampsi/preeklampsi, düşük doğum ağırlığı, prematür doğum, konjenital katarakt, çocuklarda Tip 1 diyabet, multiple skleroz, bipolar bozukluk, depresyon, astım ve mental retardasyon sıklığında artma gibi sorunlarla ilişkili olabileceği üzerinde durulmaktadır.

Gebelikte D vitamini yetmezliğinin yenidoğan üzerindeki etkileri kalıcı olabilir. Bu durum özellikle beyin ve immün sistem gelişiminde önemlidir.Yapılan araştırmalarda; D vitamini seviyesi düşük olan annelerde sezaryen oranı yüksek,preeklampsi riski 5 kat, gestasyonel diyabet riski 3 kat, bakteriyel vajinozis riski 2 kat artmış bulunmuştur. Gebelere D vitamini başlanırken;  kan düzeyine bakılmaksızın gebeliğin 12. haftasından itibaren başlanmalı, doğum sonrası 6 ay sürdürülmelidir.

D vitamini dozu günlük tek doz olarak alınmak üzere 1200IU (9 damla) olmalıdır. D Vitamini desteği başlanan gebe; hiperkalsemi bulguları hakkında (iştahsızlık, bulantı, kabızlık, poliüri, polidipsi vb)  bilgilendirilmeli, izlenmeli ve değerlendirilmelidir. Gerekli durumlarda serum Ca, serum 25-OHD ve spot idrarda kalsiyum düzeyi bakılması için sevk edilmelidir. Gebeler,  önerilen D vitamini damlasının yanı sıramultivitamin içerikli ilaçları kullanmaya devam edebilirler.

Kilo Alımı:Gebelik boyunca günlük kalori ihtiyacı ortalama 300 kilokalori artmaktadır. Gebelerin alması gereken günlük kalori ortalama 2500 kkal/gün’dür.60 gr protein içeren diyet ve öğünlerin sayısının arttırılması önerilmelidir. Yüksek proteinli diyetler, ağır perhiz programları ve sodyum kısıtlaması önerilmemelidir.

Konserve yiyecekler ve çiğ etten uzak durulması tavsiye edilmelidir. VKİ düşük olan kadınlarda; düşük doğum ağırlıklı bebek doğurma riski artmıştır.VKİ yüksek olan kadınlarda; diyabet (10 yüzde), gebelik hipertansiyonu riskinde 10 kat artış, makrozomi, distozi ve primer sezaryen riskinde 3 kat artış görülür.VKİ arttıkça relatif ölüm riski de artmaktadır.

Gebelik öncesi VKİ                          Tavsiye edilen kilo artışı

Düşük VKİ (<19>

Normal VKİ (19.8-26)                                   11.5-16kg

Artmış VKİ (26-29)                                        7-11.5kg

Obez (VKİ>29)                                              <7kg>

Egzersiz:

Düşük riski, prematür doğum riski, erken membran rüptürü, gebeliğin hipertansif hastalıkları gibi egzersizin kontrendike olduğu riskli durumlar yok ise gebelerin egzersiz yapmaları önerilmelidir. Günlük 20-30 dakikalık süreyi aşmayacak şekilde yürüme, yüzme gibi yaralanma riski az olan sporlar önerilebilir. Egzersiz programı düzenli olmalıdır.

Aşırı yorgunluk, baş dönmesi, nefes darlığı gibi oksijen yoksunluğu bulguları geliştiğinde egzersiz durdurulmalıdır. Aşırı ısınmadan kaçınabilmek amacıyla, egzersiz serin ortamda yapılmalı, dehidratasyondan kaçınılmalıdır. İkinci ve üçüncü trimesterde supin pozisyonda uzun sürecek egzersizler yapılmamalıdır. Kontakt sporlar ve dalma sporları önerilmemelidir. Yapılan egzersizin gerektirdiği kalori ihtiyacı mutlaka alınmalıdır (ortalama 300 kkal/gün).