GİNİ KATSAYISI, SÜREKLİ YOKSULLUK VE MADDİ YOKSUNLUK

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 6 Mayıs 2022 tarihinde “Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırmasını” yayımladı. İlgili araştırmada; 2021 yılında hanehalkının yoksulluk oranlarını, üretim faktörlerinin milli gelirden aldıkları payları, borçluluk durumlarını, konut sahipleri ile kirada oturanların oranları gibi çok sayıda göstergeyi kamuoyu ile paylaştı. Köşe yazımızda; bahsettiğimiz araştırmadaki önemli gördüğümüz hususları inceleyeceğiz.

Gini Katsayısı 0,401 Olarak Tahmin Edildi

Bir ülkedeki dört üretim faktörünün (emek, sermaye, doğal kaynak ve girişimci) elde ettiği ücret, faiz, rant ve kar toplamı, o ekonomideki toplam geliri verir. Toplam gelirin nüfusa bölünmesi ile de kişi başı gelir bulunmuş olur. TÜİK’ in açıkladığı son verilerde; 2021 yılı gayri safi yurtiçi hasıla toplamı “7 trilyon 209 milyar 40 milyon TL” ve nüfus 84 milyon civarıdır. Bu demek oluyor ki; 2021 yılında ülkede elde edilen toplam gelirden her birey 85.672 TL (9.539 $) almış. Peki, durum gerçekten böyle mi? Tabi ki hayır.

Kişi başı yıllık gelir tutarı gösterge niteliğinde bir hesaplamadır. Ülkemizde 2021 yılında yıllık 85.672 TL ve aylık ortalama “7 bin TL” nin çok üzerinde kazanan kişiler olduğu gibi bu tutarın çok altında aylık geliri olan ve hatta işsiz olan bireyler de bulunmaktadır

Bir ülkede elde edilen toplam gelirin o ülkede yaşayan kişiler arasında bölüştürülmesi gelir dağılımını gündeme getirir. Gelir dağılımı “Lorenz Eğrisi” olarak bilinen bir grafik yardımıyla ölçülür ve bu eğri kullanılarak bulunan “Gini Katsayısı” ise gelir dağılımındaki adaleti oransal olarak gösterir. Ülkedeki nüfusun belli bir bölümünün toplam gelirden aldığı payı ifade eden bu katsayı “0 ile 1” arasında bir değer alır. Gini Katsayısının 0’a eşit olması; bir ülkedeki toplam gelirin o ülkede yaşayan bireyler arasında tam anlamıyla eşit dağıldığını göstermekte olup 1’e eşit olması ise ülkenin toplam gelirinin bir kişide toplandığı durumu ifade etmektedir. Katsayı 0’a ne kadar yakınsa gelir dağılımının da o kadar adil olduğu söylenir. TÜİK tarafından açıklanan verilere göre ülkemizde 2020 yılında 0,410 olan Gini Katsayısı 2021 yılında 0,401’e gerilemiştir. (ABD’de bu oran 0,414 Kanada’da 0,333 Birleşik Krallık’ta 0,351 Rusya’da 0,375 Ukrayna’da 0,266 Hindistan’da 0,357 Çin’de 0,385 Japonya’da ise 0,329’dur. Avrupa Birliği üye ülkelerinden Slovakya’da bu oran 0,209 Finlandiya’da 0,265 Fransa’da 0,293 Yunanistan’da 0,314 Bulgaristan’da 0,400’dür. Orta Asya ülkelerinden Kazakistan’da 0,278 Özbekistan’da 0,353 Türkmenistan’da 0,408’dir. Ortadoğu ülkelerinden Irak’ta 0,295 Suriye’de 0,375 İran’da 0,420’dir. Afrika ülkelerinden Sudan’da 0,342 Nijerya 0,351 Angola’da 0,513 Somali’de 0,368 Güney Afrika’da ise 0,630’dur.)

Ayrıca ülkemizdeki en yüksek gelire sahip %20’lik grup 2021 yılında toplam gelirin %46,7’sini alırken en düşük gelire sahip %20’lik grup ise toplam gelirin sadece %6,1’ini almıştır.

Sürekli Yoksulluk Oranı %13,8

Son yılda ve bir önceki üç yılın en az ikisinde yoksul olan bireyler sürekli yoksul olarak tanımlanmaktadır. 2018 ve 2019 yıllarında %12,7 olan sürekli yoksul oranı, 2020 yılında %13,7 olup 2021 yılında bir önceki yıla kıyasla %0,1’lik artışla %13,8 olarak hesaplanmıştır.

Finansal Buhran: Maddi Yoksunluk

Bir çeşit mali sıkıntı durumunu ifade eden maddi yoksunluk kavramı; çamaşır makinesi, televizyon, telefon ve otomobil sahibi olabilme, ekonomik anlamda beklenmedik bir harcamayı finanse edebilme, bir haftalık tatil masrafını ödeyebilme, evinin kirasını ve ısınma giderini karşılayabilme, konut kredisini ve diğer faizli borçlarını ödeyebilme, iki günde bir et/tavuk/ balık yiyebilme konularına karşı bireylerin algı düzeyini ölçmektedir.

Belirtilen bu durumlardan en az dördünü karşılayamayanlar ciddi anlamda maddi yoksunluk çekmekte olup 2021 yılında ülkemizdeki maddi yoksunluk oranı %27,2 olarak ölçülmüştür.