Konya Büyükşehir Belediye Başkanlık binalarımıza mimari bakış

Kentleri özgün eserler, mimarlık şaheserleri güzelleştirir, farklılaştırır. Hiçbir çirkinliğe izin verilmeyen kent , ödüllü projelerin bulunduğu mekanlar özeldir. Malum eskisi yıkıldı, yenisi yapılacak; eski Başkanlık binalarımıza  mimari bakışı sizlerle paylaşmak istedim. Gazi Üniversitesi ve Necmettin Erbakan Üniversitesi akademisyenleri Sn. Fatih Çağrı Akçay ve Sn. Dicle Aydın Grid Mimarlık, Tasarım ve Planlama Dergisi 2024 ( cilt 7, sayı 2) “1930’dan günümüze Konya’da Belediye Binalarının Öyküsünü “ makaleleştirmişler.  Araştırmacılar 1957 ve 1979 tarihli projelendirilen iki Başkanlık binamızı değerlendirmişler. Özetleyerek ve mesleki bilgilerden uzak durmaya çalışarak paylaşıyorum Sn. hocalarıma kendi adıma teşekkür ederek. 1957 tarihli bina yarışma ürünü ancak bir süre sonra terk edildiği bilinir; 1979 tarihli olan ise çoklu ön mimari proje ile ortaya konulmuş. Sultan Selim Camii (1567), Yusuf Ağa Kütüphanesi (1795), Hükümet Konağı (1885), Şerafettin Camii (1636), Sanayi Mektebi (1901), PTT Binası (1926), Ziraat Bankası (1929), İplikçi Camii (1201),Konya’nın ilk apartmanı Hayat (1936), Tekel binası (1935) ile Mevlana aksı kentin atardamarı olarak tanımlanmış. Mevlana aksı üzerinde, 1. Ulusal Mimarlık Dönemi sonrasına ait modern mimarlık arayışlarının ürünü olarak inşa edilen ilk eser; kübik geometrisi ve yalın üslubu ile Tekel binasıdır. Yarışma projesi Konya Belediye Binası (1957) ve yine yarışma projesi Merkez Bankası binaları mimari olarak Mevlana aksı üzerindeki binalar olarak mimari örnek olarak tanımlanmış. Belediye binamız daha önce de hizmet binası olarak kullanılan Yusuf Şar Konağı yıkılarak yapılmış. Belediye bina inşasında projede bazı değişiklikler yapılmış, mesela Sille taşından güneş kesici kafes elemanları görsellik açısından da düşünülüp vazgeçilmiş. Bina Tekeli, Hepgüler ve Sisa’nın mesleki yaşamlarının ilk ürünlerinden, sonra sayısız önemli eserler ortaya koymuşlar zaten Konya Alaaddin Orduevi de aynı ellerin projesi. (1964)Konya Belediye Binası’nın bir süre sonra, nüfus artışı, belediye yönetimine ilişkin mevcut birimlerin genişlemesi veya yenilerinin kurulması gibi majör sebeplere bağlı olarak mekânsal kapasite yetersizliği sergilemeye başlaması başka arayışlar gündeme getirmiş. 1979 tarihinde bir yazılı basın duyurusu gerçekleştirilmiş sonrasında Yüksek Mimar Hasan Atilla Eryürekli’ye ait projenin  beklentileri karşıladığı düşünülmüş ve uygulamaya geçilmesi kararlaştırılmış. Bu kez bölge olarak 1965 tarihli imar çalışmalarına dayanan  ve kentimin gecekondulaşmasını engelleyen çoğunlukla son dönem mimarlık ürünlerini bünyesinde barındıran Nalçacı Caddesi üzeri seçilmiş. Günümüze ulaşamamış otogar binası ile sonlanan; dönemin çok katlı, asansörlü, kaloriferli, zemin katlarında ticari fonksiyonları barındıran apartmanları ile söz konusu aks; tarihi kent merkezinden farklı olarak modern bir kimlik tanımlanmış. Konya Belediye Binası’nın mimari proje müellifi tasarımdaki ana fikrini; “…arsada kitleleri geriye çekerek belediye önünde kuzey ve güney yönden gelen halkın toplandığı ve halkı davet eden, kucaklayan bir avlu oluşturmak…” olarak belirtmiştir (Eryürekli, 2021). Söz konusu avlu ile birlikte; dönemin fuar alanı olarak bilinen ve Alaeddin Tepesi ile Nalçacı aksı arasında yaya sirkülasyonunu sağlayan yeşil alana açılım sağlandığı görülmektedir. Zemin kat ile birlikte 4 katlı olarak tasarlanan binaya uygulama sürecinde 3 kat daha ilave edilmiştir. Eryürekli (2021), “…Belediye gibi kamu binaları halkın müdürlük ve birimlere kolay ulaşabilmesi gereken binalardır. Bu sebeple dört katlı olarak yapılmıştır…”görüşüyle ihtiyaç programını da karşılayan çözümlerle bina gabarisini tanımlamıştır. Diğer yandan kat sayısının artırılmasında, kendisinin muvafakatinin alınmadığını da belirtmiştir. 1979 tarihli mimari proje üzerinden uygulanarak 1986 yılında kullanıma sunulan Konya Belediye Binası; kapasite yetersizliği nedeni ile 2020 yılında tahliye edilmiş, 2021 yılında ise tamamen yıkılmıştır. Sonuç olarak Konya ili için 20. yüzyılın ilk evrelerinden günümüze uzanan belediye binaları öyküsünün; düzenli aralıklar ile gerçekleşen dönüşüm ve yıkım eylemlerini barındırdığı ifade edilmelidir. Tarihi Yusuf Şar Konağı, 1957 tarihli belediye binasının yapımı için yıkılmıştır. 1957 tarihli belediye binasının kullanımı, 1986 yılında sonlandırılarak banka işlevine dönüştürülmüş ve sonucunda bir modern mimarlık mirası, asli kimliğini yitirmiştir. Son olarak fiziksel ömrünü dahi tamamlamadan 2020 yılında tahliye edilen belediye binasında da yine bir yıkım eylemi vuku bulmuştur. Tüm bu süreçler; sürdürülebilir çevre, kent hafızası, koruma bilinci vb. kavramlarına ilişkin problem dilimlerinin Konya ölçeğinde görünür hale gelmesini kaçınılmaz kılmaktadır. Diğer yandan bu tablo; yarışma kültürünün sürekliliğine ilişkin endişeleri de açığa çıkarmaktadır. Çünkü yarışma yöntemi ile elde edilmelerine rağmen, Yusuf Şar Konağı’nın ardından kullanıma sunulan her iki belediye binasının da sürdürülebilirliğine yönelik herhangi bir ihtimam söz konusu olmamıştır. Yeni Belediye binamız yapılacak, umarım kentime değer katacak bir eser olur ve uzun süre yıkılmadan kalacak ve gereksinimi karşılayacak şekilde planlanmıştır. (A.Ö)