KURU SOĞAN

Önce şu kuru soğana bir bakalım.

Dün pazardaydık. Sebze-meyve fiyatlarının yeniden tırmanmaya başladığını gördük. Ayrıca Pazar çok da tenhaydı. Satıcı tezgahlarının önünde en fazla 2-3 kişi vardı. Anladığımız o ki yüksek fiyatlar karşısında vatandaşın alım gücü gerilemeye başlamış. Yani vatandaş ihtiyacını karşılamakta zorlanıyor. Yalnız Pazar yerlerinde değil bakkalda,manavda,markette,mağazada,AVM’de böyle bir durum var.

Pazara dönelim.

Fiyatlara baktık. Fiyatlar gerçekten uçmuş. En  fazla da kuru soğanın, patatesin fiyatı uçmuş.  Eve kuru soğan almamız gerekiyordu. Bir tezgahın önünde durduk. Satıcı fiyatı söylemeden önce saymaya başladı “Özbekistan, Mısır, İran, Azerbaycan, Kazakistan, Rusya, Suriye hangisinden istersin soğanı?” Satıcı o kadar hızlı sayıyordu ki, hangi ülkenin soğanını isteyeceğimizi bilemedik.  ‘İyi bir ülkeden olsun’ diyebildik sadece. Aldığımız patates de ithaldi. Bizim köylerde ürettiğimiz patatese de hiç benzemiyordu.      

Peki fiyat? Soğanın fiyatı 7 liraydı. Bazı marketlerde de kuru soğanın fiyatının 10 liradan satıldığını duymuştuk. Büyükçe bir soğanın  tanesini 2.5 liraya satan marketlerin olduğunuda aynı şekilde duymuştuk. Bu nasıl bir çılgınlık böyle?            

Pazar’da tezgahlar arasında dolaşırken fiyatları görünce Aşık Mahsuni Şerif’in, “ Ağlasam mı” şiirindeki bir dörtlük aklımaza geldi ve söylemeye başladık.

Ne diyordu Muhsuni Şerif..

“Yoksulun sırtından doyan doyana,

Bunu gören yürek nasıl  dayana,

Yiğit muhtaç olmuş kuru soğana,

Bilmem söylesem mi söylemesem mi”

Kuru soğan fiyatları el yakıyor. Genelde de sebze-meyve-kuru gıda fiyatları el yakıyor. “İllahlah” dedirtiyor, “Aman Allah” dedirtiyor.

Buraya nasıl geldik? Bir kaç yıl  öncesine kadar tarlalarında yüzbinlerce ton soğan ve patates üreten, üretim fazlası olan bir ülke nasıl oldu da kuru soğana, patatese muhtaç hale geldi?

Sorunun cevabı gayet basit..

Üretimden bir anda uzaklaştık. Devletin uyguladığı yanlış politikalardan dolayı üretim zorlaştı. Üretim pahalılaştırıldı. Bir yılda girdi fiyatları  ortalama yüzde 90 oranında artış gösterirse üretici ne yapabilir ve nasıl üretir? Ekim alanları ülkemizde her yıl bir önceki yıla göre yüzde 35-40 arasında geriliyor. Yani her yıl biraz daha azalıyor.  Önlem alınmadığı takdirde bu gidişle tamamen  ithalatçı bir ülke olacağız.  Gelinen noktada üreticilerin sorunlarını anlamaya çalışmak ve değerlendirmek  lazım.

Üretemiyorsan, ithal  edersin. İthal ettiğin ürünler karşısında yüz  milyonlarca dolar ödersin beğenmediğin  ülkelere. Mesela Sisi’nin Mısır’ına, Mesela Esed’in Suriye’sine.

Kuru soğana bakmaya devam edelim.

TÜİK’in yayımladığı son verilere göre Türkiye’nin aylık soğan tüketimi 150 bin tonun üzerinde.             Türkiye’ye Ocak-Şubat aylarında giren kuru soğan ise sadece 28 bin ton. Üreticnin elinde kalan ve halde bulunan yerli soğan ise yok denecek  kadar az.

Bu rakamlar neyi gösteriyor?

Kuru soğanın fiyatının daha çok artacağını gösteriyor. Yani yakın zamana kadar tarlalarımızda fazlalıktan dolayı çürümeye terk edilen ve depolarımızda yığılıp kalan soğan “Bulunmaz/ulaşılmaz/alınamaz”  duruma gelebilir.

Yerli üretimin önünü açmakta zorlanan devlet ne yapıyor? Yani yaşanması muhtemel soğan krizini önleme noktasında hangi tedbirlere  başvuruyor?

Tabi ki ithalat düşünülüyor ve ithal soğanda  sıfır gümrük vergisi sık aralıklarla uzatılıyor.Devlet yurtdışından vergisiz kuru soğan ithalatını ilk olarak 2019’un Ocak ayında başlatmıştı. 14 Ocak’ta alınan kararla 28 Şubat’a kadar kuru soğan ithalatında uygulanan vergiler sıfırlanmıştı. 27 Şubat’ta alınan bir kararla sıfır vergi uygulaması 31 Mart’a kadar uzatılmıştı. Geçtiğimiz günlerde de kuru soğan ithalatında yüzde sıfır gümrük vergisi uygulaması 30 Nisan’a kadar uzatıldı.

Kuru soğan fiyat ve temini açısından sembol  ürün haline geldiği için onu  bu yazıda özel olarak yazdık. Fakat  Pazar yerlerinde bulunan her tezgahta bu arada bakkalda, manavda,markette bulunan her türlü sabze ve meyvede, bakliyatta, kuru gıdada her gün yükselen fiyatlar söz konusu.Fiyatlar tırmanıyor ve duracak gibi de değil.

Yerli üretimi pahalı hale getirince böyle oluyor maalesef.

Yani en başta “Yiğit kuru soğana muhtaç oluyor.”

Nerden  nereye geldik?