Kütüphane ve Osmanlı-3

Son zamanlarda bazı münevver kişilerin ferdi gayretleri ile altın değerindeki bu tarihi eserlerimizin bir bölümü kurtarılabilmiştir. Ali Emîri Efendi bunlardan biridir. Bir ömür topladığı, 100 bin civarında paha biçilmez eseri milletine hediye etmek, kitapseverlerin hizmetine sunmak ister ve bir münasip yer aranır İstanbul işgal edilince Fransız Komutan Molier, bu emsalsiz eserlerin bulunduğu kütüphaneyi satın alıp, memleketine taşımak ister. Ali Emîri Efen¬diye; “Sana 30 bin altın (o dönemde çok büyük bir servet) Fransa’da bir köşk, ömür boyu maaş, emrine aşçı ve hizmetçiler verelim” gibi çok cazip tekliflerde bulunur ama Ali Emîri Efendi; “Ben bu kitapları devleti¬min ver¬diği maaşla, milletimden topladım. Bu kitaplar benin değil, milleti¬mindir. Satılık değildir” der ve bütün ısrarlara rağmen satmaz.( ) Yahya Kemal Merhum O’nun için şöyle der: Muhtaç isen füyûzuna eslaf pendininDiz çök önünde şimdi Emîrî Efendi’nin Velid Ebüzziya, İstanbul işgalinden sonra, İngilizler tarafından Malta’ya sürgün edilen kişilerdendir. Memlekete dönerken 15 sandık ki¬tapla dönmüş, sürgün hayatını bile kitap toplamakla değerlendirmiştir.( ) Yakup Şevki Paşa da Malta’da sürgün iken kitap toplamış, okumuş ve İngilizce öğrenmiştir.( )  Son zamanlardaki bu ferdi çırpınış ve gayretlere rağmen, ülkemiz kütüphane hususunda eski trendi yakalayamamış, eskiye nazaran kitap ve kütüphane garibi, fakiri bir seviyeye düşmüştür. Bazı misaller verirsek, durum daha iyi anlaşılır: 2000’li yıllar itibariyle Portekiz'in: 10 milyon nüfusu, 13.000 dolar millî geliri, 1614 kütüphanesi, 341 müzesi, 31 üniversitesi var. Türkiye'nin: 70 milyon nüfusu, 2.900 dolar millî geliri, 1332 kütüphanesi, 184 müzesi, 72 üniversitesi var.( )  “Türkmenistan 4,5 milyon nüfuslu bir Türk ülkesi, Kardeş Cumhuriyetin başkenti Aşkabat 400 bin nüfuslu bir yer, buradaki Milli Kütüphanede 5 milyon kitap var. Türkiye 70 milyon nüfuslu bir ülke. Ankara’nın nüfusu, bütün Türkmenistan’ın nüfusu kadar ama ne kadar yazık. Bizim Ankara’mızdaki Milli Kütüphanemizde  sadece 1 milyon kitabımız var.”( ) Milliyet yazarlarından Melih Aşık Kütüphaneler Genel Müdürü Gülçin Yalçın’a Kütüphaneler haftası nedeniyle bazı sorular soruyor ve aldığı ce¬vaplar: “Türkiye’de 1500 e yakın kütüphane var. Nüfusu bizim onda birimiz olan Bulgaristan’da 7500 dolayında kütüphane var. Devletin bir yılda kitaba ayırdığı para 1,4 trilyon yani 1 milyon $ para”( ) Yine milli gelirden eğitime ayrılan pay hususunda dünya devletleri arasında sondan 5. yiz.” ( ) 2005 yılı itibariyle: Almanya’da 11.332 kütüphane, 8.337 çalışan var. Fransa’da 4.008 kütüphane, 7.088 çalışan var. İngiltere’de 4.937 kütüphane, 6.978 çalışan var. İspanya’da 5.209 halk kütüphane,  3.794 çalışan var. Türkiye’de ise 1433 kütüphane, 270 çalışan var.( )    Eski Sovyetler Birliğinde 2599 kişiye bir halk kütüphanesi, İngiltere’de 3508 kişiye, Belçika’da 4253 kişiye bir halk kütüphanesi düşerken, bizim memleketimizde maalesef 64.600 kişiye bir halk kütüphanesi düşmektedir.( ) Kütüphaneler Derneği tarafından yayımlanan “2005’e 5 kala Kütüphaneciliğimiz” broşüründe zikredildiğine göre yaklaşık aynı nüfusa sahip olduğumuz halde; İran’da 7 milyon kişi, Fransa’da 16 milyon kişi halk kütüphanelerine üye olduğu halde bu sayı bizim memleketimizde 962 bin kişidir, yani bir milyon bile değildir.( ) Halk Kütüphanelerindeki kitap sayıları: Bulgaristan’da 46 milyon, Fransa’da 78 milyon, Rusya’da 739 milyonTürkiye’de 10 milyon kitap bulunmaktadır.( )UNESCO araştırmalarına göre yılda basılan kitap sayısı: Eski Rusya 82.710ABD 51.058Yunanistan 35.000Türkiye 6.101 adet.( ) Popüler tarihçimiz Prof. Dr. Halil İnalcık Bey; “Amerika’yı Amerika yapan kütüphaneleri ve üniversiteleridir.”( )der ve sadece ABD’li milyarder Rocfeller’in kütüphenesinde 4 milyondan fazla kitabın olduğunu yazar( ) ve kitap okuma ve araştırma zevkini ve gayretini şöyle dile getirir:“60 yıldır kütüphanelerde büyük bir özveriyle çalışıyorum, bugün yaşım 91 olduğu halde yinede günde 6 saatten fazla kitaplarla masa başında haşir-neşirim”( ) Osmanlıyı da Osmanlı yapan ilme, irfana, ilim adamına ve bu sahanın kıymetli metaı ve malzemesi olan kitap ve kütüphanelere verdikleri kıymetten dolayı idi ama maalesef bugün bu durumlara düştük. Evlerimizin % 95 kütüphanesiz, gençlerimizin % 74’ü kitap okumuyor.   Dipnotlar: 1- Bkz: Tarih ve Düşünce Dergisi, Sayı: 2, s. 72; M. Serhan Tayşi, “Ali Emirî’nin İzinde”, Timaş Yay. 2009, s. 208; Beynun Akyavaş, Sultanîyegâh İstanbul, T. D. V. Yayını Ankara 2001 s.162. 2- A. Emin Yalman “Yakın Tarihte Gördüklerim Geçirdik¬lerim”,Pera. A.Ş,Yay. 1997.c.1, s. 579. 3- Selma Yel, “Yakup Şevki Paşa”, Atatürk Araştırma Merkezi Yay. Ankara 2002, s. 348. 4- Milliyet Gazetesi, 01. 09. 1998.5- Yavuz Bülent Bâkiler, “Sözün Doğrusu-1”, Türk Edebiyatı Vakfı Yay. 7. Baskı, İst. 2006, s.23. 6- Milliyet Gazetesi,  Melih Aşık, 26. 03. 2002.7- Milliyet Gazetesi, 27. 10. 1999.8- Milliyet Gazetesi, 28. 03. 2005. 9- Hüseyin Gülle, “Bu hafta Kütüphaneler Haftası”, Zaman Gazatesi 27 Mart 1991. 10- İbrahim Refik, “Kültürde Dirilmek”, TÖV Yay. İzmir, 1998, s. 103, 123. 11- Zaman Gazetesi,  26 Martt 1995. 12- Hüseyin Gülle a. g. gazete.  13- Halil İnalcık, “Söyleşiler ve Konuşmalar” Profil Yay. c. 1, İst. 2013, s. 96. 14- Halil İnalcık, “Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık Kitabı”, İş Bankası Yay. İst. 2013, s. 332. 15- Halil İnalcık, “Söyleşiler ve Konuşmalar” Profil Yay. c. 1, İst. 2013, s. 194.