Kuzey Kutbu'ndaki Rekabetin Yeni Adresi; Grönland
20 Ocak 2025, Pazartesi 00:37Geçtiğimiz Kasım ayında gerçekleşen ABD başkanlık seçimlerini Cumhuriyetçi Parti’nin adayı Donald Trump tarihi bir geri dönüşle 2016-2020 döneminden sonra ikinci kez kazandı.
Trump, önceki başkanlık döneminde Grönland’ı satın almayı düşündüğünü dile getirdi. Başkanlık seçimini yeniden kazandıktan sonra Kanada’nın ‘51. eyalet’ olmasını istediği açıklamalarının ardından Panama Kanalı üzerinde hak iddia eden Trump, yeni dönemdeki hedeflerine Grönland’ı da eklemiş görünüyor.
Seçilmiş başkan Trump 2.0, ABD'nin Danimarka'nın yarı özerk bir parçası olan adaya ulusal güvenlik nedeniyle ihtiyacı olduğunu söyledi.
Yoksa başka olası çıkarlar da mı söz konusu?
Grönland ya da daha çok bilinen adıyla Greenland, dünyanın en büyük adası konumunda. Dünyanın en büyük adasının yüzölçümü 2.166.086 kilometrekare. Adanın %81’i buzullarla kaplı. Geri kalan kısmında yaşam var.
Grönland tam bağımsız bir devlet değil. 1 Mayıs 1979’da özerkliğini kazandığı Danimarka Krallığı’nın bir parçası. Krallığın ana toprağını oluşturan Danimarka’nın yüzölçümünün ise 50 katı büyüklüğünde.
Grönland, Kuzey Buz Denizi ile Atlas Okyanusu arasında. Kanada’nın kuzeydoğusunda yer alıyor. Coğrafi olarak Kuzey Amerika kıtasında. Grönland’ın 800 dolayında, çoğu insansız, küçük adası var. Ortalama rakım 1.792 metre. Gerçekte Grönland dünyanın yüksek ülkelerinden biri.
Kuzey Yarımküre’nin en soğuk kesiminde, kuzey kutup bölgesinde yer alıyor. Yıllık ortalama sıcaklık -19 derece. Adanın kuzey ucu Kuzey Kutbu’ndan yalnızca 800 kilometre uzakta. Adanın yüzde 80’i buzla kaplı.
Buzun kalınlığı bazı yerlerde 3.000 metreyi bulur. Grönland’da yaşayanların çoğunluğunu yerli İnuitler oluşturur. Adaya ilk yerleşen Avrupalılar, Vikinglerdir. Vikingler, yeni yerleşimcileri çekmek için buraya “Yeşil Ülke” anlamına gelen “Grönland” adını verdi.
Grönland’ın doğa koşulları çok çetin. Buna karşın, birçok memeli türü, birçok kuş türü ve yüzlerce deniz canlısı yaşar.
Grönland’da üç tane UNESCO Dünya Mirası Sahası vardır. Bunlardan biri de eşsiz güzellikteki Ilulissat buz fiyordudur.
Yaklaşık 58 bin nüfusu olan Grönland’ın başkenti 18 bin nüfuslu Nuuk’tur. Nüfusun yüzde 90’ı İnuit’tir.
Grönland’ın geniş buz tabakaları ve buzulları, iklim değişikliğinin hızlanmasıyla dünyanın ısınması sonucu hızla geri çekiliyor. Buzların erimesi petrol için sondaj yapılmasına ve bakır, lityum, nikel ve kobalt gibi madenlerin çıkarılmasına olanak sağlayabilir. Bu maden kaynakları rüzgâr türbinleri, iletim hatları, bataryalar ve elektrikli araçlar üreten ve hızla büyüyen endüstriler için çok önemli.
2023 yılında Danimarka hükümeti, Grönland’ın zengin bir değerli maden yatağı olma potansiyelini ayrıntılı olarak açıklayan bir rapor yayınladı. Kuzey Kutbu adası “kritik ham minerallerin birçoğu da dahil olmak üzere cevher birikimi oluşumları için elverişli koşullara” sahip olduğu açıklandı.
Grönland’da büyük altın, platin, uranyum, petrol ve doğal gaz rezervleri olduğu tahmin ediliyor. Özellikle yüzde 80’lik buzul bölgenin altında zengin maden kaynaklarının olduğunu iddia edenler var.
Uranyum ve demir gibi nadir elementlerin dünya rezervinin yüzde 35’ine sahip olan ülkede, bu cevherler yatırıma açık alanlar olmak itibarıyla Grönland’ın stratejik önemini artıran unsurlar arasında.
Grönland’ın ekonomisiyle alakalı değinilmesi gereken en temel konulardan biri de (özellikle iklim değişikliğinin etkileri sonucu ortaya çıkan) enerji kaynakları potansiyeli.
ABD Jeolojik Araştırma Kurumu’nun araştırmalarına göre Grönland’ın petrol rezervleri Suudi Arabistan’ın rezervlerinin takriben yarısı kadar. Batı Grönland-Doğu Kanada’daki keşfedilmemiş kaynaklar, kurumun tahmini ortalamalarına göre 10,7 milyar varil petrol, 75 trilyon metreküp gaz ve 1,7 milyar varil doğal gaz ihtiva ettiği uzmanlar tarafından söyleniyor.
ABD Havacılık ve Uzay Ajansı (NASA), Grönland'daki buzulların 2002-2023 yılları arasında yılda 270 milyar metrik ton su kaybettiğini tespit etti.
Küresel ısınma nedeniyle Arktik'teki buzullar azalırken, bölgede açılan yeni ticaret yolları ABD, Rusya ve son yıllarda bölgeye ilgisi artan Çin arasında bölgesel yeni bir rekabet alanı yaratıyor.
Arktik Konseyi'nin raporunda, bölgedeki deniz nakliyesinin son 10 yılda yüzde 37 arttığı ve 2024'te 1782 geminin bu yolları kullandığı belirtildi.
Arktik bölgesi kıyılarının yaklaşık yarısını kontrol eden Rusya, aynı zamanda bölgedeki petrol ve doğal gaz rezervlerinin önemli oranda sahibi konumunda.
Tokyo'dan Hamburg'a giden bir konteyner gemisinin Süveyş Kanalı üzerinden yaklaşık 48 gün seyahat etmesi gerekirken, aynı gemi Kuzey Deniz Yolu üzerinden yaklaşık 35 gün seyahat ediyor.
Sibirya'da ve Arktik kıyılarında petrol ve doğal gaz gibi önemli doğal kaynaklara sahip Rusya, bu kaynakları Asya ve ötesine daha rahat taşıyabilmek için bölgedeki nakliye yollarının gelişimine önem veriyor.
Grönland 40 yıldır AB’nin bir parçası değil. 1973 yılında Danimarka’nın bir parçası olarak Avrupa Ekonomik Topluluğuna üye oldu. Ancak 1982’de referandumla AB’den ayrılma yönünde oy kullandı ve süreç 1985 yılında tamamlandı. Grönlandlılar Danimarka vatandaşı, dolayısıyla da AB vatandaşı. Ancak Grönland AB üyesi olmadığı için Grönland’da yaşayan Danimarka vatandaşları Avrupa Parlamentosu seçimlerinde oy kullanamıyor.
Yerel hükümet çevre nedeniyle petrol ve doğal gaz çıkarılmasını yasaklamış durumda. Madencilik sektörünün gelişimi de bürokratik engeller ve yerli halkın direnişi nedeniyle durmuş halde. Ekonomi, ihracatın yüzde 95’inden fazlasını oluşturan balıkçılık üzerinde dönüyor.
ABD büyük bir rekabet içinde bulunduğu Çin’in genel olarak Arktik, özelde de Grönland dahilinde geliştirdiği ilişkilerden hiç memnun değil. Bu anlamda, ABD’nin Grönland’ı satın almak istemesinin Çin’in etkinliğini azaltmak ya da adadaki mevcudiyetini sonlandırmak için geliştirilen bir dış politika formülünün bir parçası olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
ABD’nin adada bulunan Thule Hava Üssü, Arktik bölgesindeki en önemli askeri üs olma özelliği taşıyor. Grönland, ABD'nin Rusya'ya karşı savunmasında kritik bir rol oynuyor. Küresel ısınmanın etkisiyle buzulların erimesi, yeni ticaret yollarının açılmasına da yol açacak. Bu nedenle Grönland’ın önemi artacak.
Yorum Yazın
E-posta hesabınız sitede yayımlanmayacaktır. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişdir.