Dünyada İlk Defa Osmanlının Uyguladığı ve Dünyaya Örnek Olduğu Hususlar:

Osman Gâzi’nin ilk beylik merkezi Söğüt kasabasıdır, daha sonra Yenişehir, Bursa, Edirne ve İstanbul Osmanlının başkenti olmuştur.

Şeyh Edebali, Ebül Vefa el-Bağdadî’ye (1026-1107) nisbet etmiş ve onun Vefaiyye tarîkatını benimsemiştir. Osmanlının ilk tarîkatı budur.(1)

Bektaşîlik Osmanlının ilk askerî teşkilât tarîkatı olmuş ama son zaman­larda Osmanlıyı yıkmak için her hareketin içinde Bektaşî şeyhleri ve dedeleri görev almıştır.(2)

Osmanlıda ilk sikke para Orhan Bey zamanında 1327’de basılmış bir ta­rafında Kelime-i Şahâdet ile dört büyük halîfenin isimleri vardır. Diğer tarafta ise Orhan b. Osman yazısı ile baskı târihi ve Osmanlıların mensup oldukları Kayı boyunun damgası yer almıştır.(3)

Osmanlının ilk savaşı 1284 yılında cereyan eden Ermeni Beli Savaşıdır. İlk ele geçirilen kale Osman Bey’in 1285 de aldığı Kolaca Hisar Kelesidir.

Savaş meydanında şehit olan ilk pâdişah 1. Murad’dır. 1. Kosova Savaşı kazanılmış, savaş meydanını gezerken bir Sırp militanı tarafından hançerlenip şehit edilmiştir.

Sultan 1. Murad Hüdâvendigâr ilk muvazzaf orduyu Yeniçeri adıyla 1363 de kurmuş, halbûki Avrupa’da ilk muvazzaf ordu 1450 yılında Fransa kralı 7.  Charles tarafından kurulmuştur.(4)  

Dünyada maaşlı, devamlı ve profesyonel ilk orduyu Osmanlılar kurmuşlardır.(5) Dünyada ilk askerî kıyafet ve üniforma yine Ankara Sava­şında Osmanlı or­dusu tarafından kullanılmıştır.(6)  

2. Murad şiire ve ilme rağbeti olan, ilk divan yazan, haftada iki gün şâir­ler ve âlimlerle divan toplayan bir pâdişahtır.(7) 

İstanbul’un Osmanlı Türkleri tarafından ilk kuşatması Yıldırım Beyazid zamanında 1391 târihinde olmuş, 7. Kuşatmayı Fâtih yapmış ve fethetmiştir.

Ayasofya’da ilk Cuma namazı fetihten üç gün sonra kılınmıştır.

İstanbul’un ilk vâlisi Karıştıran Süleyman Bey, ve ilk kadısı Hızır Bey Çelebidir.(8)

İstanbul’un fethinde sonra şehirde yapılan ilk yeni bina Eyyûb el Ensârî Hazretleri için yapılan türbedir.(9)

Top ve ateşli silâhları savaşlarda ciddi mânâda ilk kullananlar Türklerdir. Havan topunu ilk yapan ve İşkodra’nın fethinde kullanan Fâtihtir.(10) 

Pier Loti (1850-1923) şöyle der: “Dünyada, ilk defa dinî ve ictimaî  müsâmaha medeniyetini getiren Türklerdir.(11)

Osmanlıda ilk vezîri azamlar yani Sadrâzamlar hep medrese menşelidir, yani ilim adamıdır. Daha sonra Fâtih döneminden i’tibâren başka branşlardan da Sadrâzamlar göreve gelmiştir.(12)

 İlk devşirme Sadrâzam fetihten sonra Fâtih’in göreve getirdiği Rum veya Sırp asıllı olduğu söylenen Mahmud Paşa­dır.

Osmanlıda kuruluş ve yükselme dönemlerinde en büyük suçu işlese bile ilim adamına idam, hapis, sürgün gibi ağır cezalar verilmemiş,(13) ancak görevinden azledilmiştir.

İlk şeyhülislâm azli 3. Murad döneminde 1594 târihinde olmuş ve Sultan 4. Murad döneminde 1636 yılında ilk Şeyhülislâm idamı gerçekleşmiştir.(14)

Yavuz döneminde 10 bin km. den fazla uzakta olan AÇE Sultanlığına (Endonezya’ya) yardım edilerek dünyada bir ilk gerçekleştirilmiştir.

 Ordusuyla Sina Çölünü ilk defa 13 günde geçen yine Yavuzdur. Ondan sonra Birinci Dünya Savaşı esnasında İngiliz General Allenbey o günün tek­nik imkânları ve motorlu vasıtalarla 11 günde geçebilmiştir.(15)  

İlk seyyar kütüphâneyi okuma aşığı olan Yavuz Sultan Selim, çıktığı se­ferlere develer üzerinde kitap sandıkları götürerek ihdas etmiştir.(16)

Okullardaki haftada bir gün dinlenme tatilini ilk olarak çocukları çok se­ven ve hiç olmazsa haftada bir gün dinlenip doya doya oynasınlar diye Yavuz ve Kanûnî döneminin meşhur hekimi ve şeyhi Merkez Efendi uygulamış­tır.(17) 

Osmanlıda ilk dönemlerde Pâdişah sarayına “saray-ı hümâyun” denmiş­tir. Çünkü dünyada yavrularına karşı en şefkatli kuş “Hüma” kuşudur. Bundan dolayı tebaâsına en merhametli en şefkatli saray mânâsına bu isim verilmiş ve halk o kadar düşünülmüş ki, ilk dönemlerde vezîrler miras bırakamazlarmış. Böylece devlet malının zimmetine geçirilmesine ve rüşvet almasına mâni olunmuştur.(18)

Dünyada isçilerle ilk toplu sözleşmeyi Kütahya'daki çini atölyelerinin sahipleri yapmıştır.  Bunun belgeleri Kütahya Müzesinde mevcuttur. Dünya da bugünkü mânâda ilk kalite standardı, Sultan 2. Beyazid Han tarafından çıkarılan “Kanunname-i İhtisab-ı Bursa” isimli kanun olmuştur.(19) 

Dipnotlar:

1- Ahmed Şimşirgil, “Kayı-1”, KTB Yayınları İst. 2013, s. 26.

2-N.Kösoğlu,Türk Dünyası Târih ve Medeniyeti Üzerine Düşünceler”,Ötük.Yay.Ank.1997,s.635.

3- Ahmed Şimşirgil, “Kayı-1”, KTB Yayınları İst. 2013, s. 57.

4- Halil İnalcık, “Osmanlı Devrinde Türk Ordusu” Türk Kültürü Dergisi, 1994, Sayı 375, s. 387.

5- Hammer, a. g. e. c. 1, s. 97.

6- Hammer, a. g. e. c. 2, s. 363.

7- Sâmiha Ayverdi, “Ebedî ve Mânevî Dünyası İçinde Fâtih”, Kubbealtı Yay. İst. 2008, s. 21.

8-  İsmail Hâmi Dânişmend,“Târihi Hakikatler”,Tercüman Gazetesi Yay.1979, c.1, s. 488.

9- Nezihe Araz, “Anadolu Erenleri”, Özgür Yayınları, İst. 2000, s. 147, 176.

10- Mustafa Armağan, “Büyük Osmanlı Projesi”, Timaş Yay. İst. 2008, s. 212.

11- Beynun Akyavaş, “Sultanîyegâh İstanbul”, T. D. V. Yayını Ankara 2001 s. 95.

12-N.Kösoğlu,Türk Dünyası Târih ve Medeniyeti Üzerine Düşünceler”,Ötük.Yay.Ank.1997,s.132. 

13- Erol Güngör. İslâm Üzerine Düşünceler. s. 71.

14-N.Kösoğlu,Türk Dünyası Târih ve Medeniyeti Üzerine Düşünceler”,Ötük.Yay.Ank.1997,s.256.

15- Yılmaz Öztuna, “Büyük Türkiye Târihi”, Ötüken Yay. 1977, c. 3, s. 237.

16- Nezihe Araz, “Anadolu Erenleri”, Özgür Yayınları, İst. 2000, s. 282.

17- Nezihe Araz, asg. e. s. 68.

18- Von Hammer, a. g. e. c. 1, s. 67, 92.  

19- Türkiye Gazetesi, 13. 03. 1997.