Suriye’nin Geleceği, Türkiye Modeli Olmalı

Ülkenin güneyindeki Dera ilinde 15 Mart 2011'de bir grup ilkokul öğrencisinin okul duvarına rejimin lideri Beşşar Esed'i kastederek "Ey doktor şimdi sıra sana geldi" yazmasıyla başlayan halk ayaklanmasıyla başlayan ve  Suriye’yi kasıp kavuran iç savaş, o günden itibaren tüm dünyanın ilgi odağı olmuş, etkileri ülke sınırlarını aşmıştır

İlk başta Esed rejimi ile muhalif gruplar arasında 2013'te hız kazanan çatışmalar, daha sonra Rusya ve İran'ın rejime destek için bölgeye gelmesi ve ABD güçlerinin de DEAŞ ile mücadele bahanesiyle PKK/YPG terör örgütüyle ortak hareket ederek bölgeye yerleşmesinin ardından birçok ulusun müdahil olduğu bir savaşa dönüştü.

Türkiye ise başta ABD olmak üzere birçok ülkenin desteğiyle Suriye'nin kuzeyinde bir terör koridoru oluşturmak üzere kantonlar ilan eden terör örgütü PKK/YPG ile DEAŞ'tan kaynaklanacak güvenlik tehditlerini gidermek için Suriye Milli Ordusu'yla ortak hareket ederek Suriye’nin kuzeyinde terör gruplarına karşı operasyonlar gerçekleştirdi.

Protestocular, daha fazla özgürlük ve demokrasi talep ederken, rejim karşıtı gruplar ve muhalifler silahlanarak ülkeyi iç savaşın eşiğine getirdi. Zamanla radikal gruplar, yerel milisler ve uluslararası güçler de çatışmalara dahil oldu.

 Bu savaş, milyonlarca insanın yerinden edilmesine, yüz binlerce insanın hayatını kaybetmesine ve Suriye’nin altyapısının büyük ölçüde tahrip olmasına neden oldu. Hâlâ devam eden bu kriz, bölgesel ve küresel etkileriyle, modern tarihin en karmaşık ve yıkıcı insani trajedilerinden biri olarak kabul ediliyor.

İran, Devrim Muhafızları ve Hizbullah aracılığıyla rejime askeri ve lojistik destek sağlarken Rusya ise 2015'ten itibaren hava operasyonları ve askeri danışmanlıkla rejimin konumunu güçlendirmişti. Bu destekler sayesinde rejim, ülke topraklarının büyük bir kısmında kontrolü yeniden sağlamıştı.

Ancak, 27 Kasım 2024'ten sonra muhalif grupların Halep ve Hama'da ilerlemesiyle rejim güçleri bazı bölgelerden çekilmek zorunda kalmıştı. Bu durum rejimin kontrol alanlarının daralmasına neden oldu.

7 Ekim 2023’ten itibaren İsraille girdiği savaş nedeniyle gücü tükenen Hizbullah ve savaşın ekonomik ağırlığı altında ezilen İran ile Rusya’nın 2022’den bu yana Ukrayna Savaşı’na yoğunlaştığı için ekonomik olarak zayıflamış olması, muhaliflerin bugün gerçekleştirdiği saldırıların en büyük nedeni olarak görülüyor.

Rusya-İran işbirliği, Suriye sahasında olayların gidişatını değiştirdi. Suriye rejiminin hayatta kalması, çözüm konuşulurken göz ardı edilemeyecek bir gerçek haline geldi. Ancak 'İran Suriyesi' pahasına 'Rusya Suriyesi'nin kurulması yönündeki bahisler birkaç yıl sonra başarısızlıkla sonuçlandı. Aynı zamanda Rusya ve İran, Suriye topraklarında yabancıydı. Yerel halktan destek görmedi.

Suriye'de 13 yılı geçen iç savaşın ardından yeni dönem kapıya dayandı. Heyet Tahrir Eş-Şam öncülüğündeki muhalif gruplar Humus'un ardından başkent Şam'ı da ele geçirdi. Devlet Başkanı Beşar Esad, Şam'dan ayrıldı. Esad'ın nereye gittiği ise henüz belirsizliğini koruyor. Muhaliflerin başkenti ele geçirdiğini ilan etmesinden saatler sonra, Şam sokakları kutlama yapan Suriyelilerle dolup taştı.

Baas rejimi ve Esad ailesi iktidarının çökmesinin ardından dünyada tüm gözler Suriye'de bundan sonraki sürece çevrildi.

Suriye'nin geleceği ne olacak?

Suriye'de El Kaide bağlantılı Heyet Tahrir eş-Şam (HTŞ) örgütü öncülüğündeki silahlı grupların Beşar Esad yönetimini devirmesinin ardından, bölgedeki güç dengeleri ve Suriye’nin yapısının yeniden şekillenmesi bekleniyor.

Türkiye, Suriye'nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne önem veriyor. Ülkelerini terk etmek zorunda olan milyonlarca Suriyeli artık ülkelerine dönebilirler. Geçmişteki acıların bir daha yaşanmasına müsaade etmeyen kapsayıcılık ilkesinden hiçbir zaman taviz verilmemeli, intikam güdülmemeli.

Suriye'nin toprak bütünlüğü ve egemenliği korunarak; tüm dinlerden, mezheplerden ve etnik kimliklerden Suriye vatandaşlarının barış içinde bir arada yaşaması için gerekli şartlar hızla oluşturulmalıdır.

İran ve Rusya için en makul seçenek Türkiye’nin, Suriye'deki yeni konjonktürdeki ağırlığını takdir ederek masada da buna uygun bir pozisyondan müzakere etmek olacaktır.

Suriye’nin bugünü ve geleceği, barışçı ve demokratik bir halk egemenliği ile garanti altına alınabilir. Aksi yöndeki her tür askeri, siyasi dış müdahale ve pazarlık siyaseti, Suriye’de iç savaşı ve bölgesel savaş tehdidini büyütmeye devam edecektir.

Esad'ın devrilmesinin ardından Suriye bazı zorluklarla karşı karşıya gelebilir.

Bu zorluk, benzer bir kaderi yaşamış diğer ulusların başına gelen felaketlerden kaçınıp kaçınamayacağı ve yeniden inşa gibi zorlu bir sürece başlayıp başlayamayacağı olarak görülüyor.

Yeni oluşturulacak olan Suriye yönetiminin, bölgedeki tek istilacı güç olmayan Türkiye ile uyumlu bir şekilde çalışması zorlukların aşılmasına büyük bir katkı sağlayacaktır.

Suriye tüm Suriyelilerin. Bu ülke normal bir ülke olabilir, bu ülke komşularıyla ve dünyayla iyi ilişkiler kurabilir.