TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ÜRETİM SANTRALLERİ VE ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETLERİ

TÜRKİYE’DE ELEKTRİK ÜRETİM SANTRALLERİ VE ELEKTRİK DAĞITIM ŞİRKETLERİ İŞLETME HAKKI KULLANIM BEDELİYLE KİRALANDI

VEYA VARLIK SATIŞIYLA ÖZEL ŞİRKETLERE VERİLMESİNİN ÜZERİNDEN 10 YIL GEÇTİ AMACINA ULAŞTIMI ACABA ??

Türkiye’nin elektrik ihtiyacını karşılamak için mevcut elektrik santrallerinin yenilenmesi, yeni elektrik santrallerinin kurulması, elektrik iletim ve dağıtım hatları ve yeni hatların yapılması için devletin bütçesinden her yıl yaklaşık 5 milyar dolar yatırım yapılmasına karar verilmiş.

Bu yatırımları Devletin bütçeden karşılanması mümkün olmayacağı düşünülerek Devletin elektrik enerjisi üretimi ve dağıtım hizmetlerinden çekilmesi düşüncesiyle de bu yatırımları tek başına yapmasının mümkün olmayacağı düşünülmüş.

Özel sektör sermayesini devreye sokmak için 2006 yılından sonra elektrik enerjisi üretim ve dağıtım tesislerinin süratle işletme hakkı kullanım bedeli ile kiralanmasına veya varlık satışıyla özelleştirilmesine kararı verilmiş.

ELEKTRİK ÜRETİM VE DAĞITIM ŞİRKETLERİNİN ÖZELLEŞTİRME İDARESİNCE İŞLETME

HAKKI KULLANIM BEDELİYLE KİRALANMASI VEYA VARLIKLARININ SATILMASININ AMACI NEYDİ ?

Elektrik sektörünün yeniden yapılandırılması ve serbest piyasaya açılması adına 2001 yılında yürürlüğe giren 4628 Sayılı Kanun kapsamında 17.03.2004 tarih 2004/3 sayılı Yüksek Planlama Kurulu’nca kararlaştırılan “Elektrik Enerjisi Sektörü Reformu ve Özelleştirme Strateji Belgesi” ile 21 dağıtım bölgesine/şirketine ayrılan dağıtım sisteminin 31.12.2006 tarihine kadar özelleştirilmesi hedeflenmiştir.

10 YIL SONRA ELEKTRİK ÖZELLEŞTİRMESİNDE GELİNEN NOKTA

1-            Varlıkların verimli işletilmesi sonucu maliyetlerin düşürülmesi,

SONUÇ: DÜŞÜRÜLÜMEDİ

2-            Elektrik enerjisi arz güvenliğinin sağlanması ve arz kalitesinin artırılması,

SONUÇ: ARZ GÜVENİ VE KALİTE SAĞLANMADI

3-            Kayıp/kaçak oranında azaltma sağlanması, bölgesel elektrik tarifesine geçilmesi,

SONUÇ: KAYIP KAÇAK ORANI AZALMADI BÖLGESEL TARİFEYE GEÇİLMEDİ

4-Yenileme ve genişleme yatırımlarının özel sektör tarafından yapılması,

SONUÇ: YATIRIMLAR ÖZEL SEKTÖR SERMAYESİ TARAFINDAN YAPILMADI. TAM TERASİ PROĞRAMLI YATIRIRIM BEDELLERİ, TÜM İŞLETME BAKIM YENİLEME GİDERLERİ, DAĞITIM BEDELİ HER AY ENERJİNİN PATRONU TÜKETİCİLERİN FATURALARI İÇİNDE ÖDENMEKTE.

5-Rekabet sonucu sağlanan faydaların tüketicilere yansıtılması.

SONUÇ : FAYDALARIN HİÇ BİRİ TÜLKETİCİLERE YANSIMADI, Türkiye’nin elektrik dağıtımı 2009- 2010 yıllarında TEDAŞ’a bağlı elektrik dağıtım şirketleri 21 dağıtım bölgesine ayrıldı.

Özelleştirme idaresince yapılan ihaleler sonunda 30 yıl süreyle toplam 12.7 milyar dolara özel dağıtım şirketlerine işletme hakkı bedeli karşılığı KİRALADI.

İhalelere katılan özel şirketler veya ortak girişim gurupları, Türkiye’de müteahhitlik, inşaat, sanayi, ticaret, finans ve sermaye alanlarında uzmanlaşmış firmalardı. Bu şirketler veya ortak girişim gurupları elektrik enerjisi dağıtım işinin riski az ama karlı bir iş olduğunu ÇAYIN TAŞIYLA TAŞIN KUŞUNU VURMAK hesabını yaparak ihalelere girdiler.

Hiç birisinin elektrik dağıtımı ve işletmesiyle ilgili tecrübeleri yok İhaleyi alan şirketler ihale bedelinin büyük kısmını iç ve dış bankalardan aldıkları dövize endeksli kredi ile ödeme yaptılar. Döviz fiyatları TL karşısında çok arttığı için bazı şirketler borçlarını ödemekte zorlandılar.

2000 yılından önce elektrik enerji üretimi in yüzde 85 Devlet tarafından, yüzde 15’i de yap işlet devret santralleri ile özel sektör tarafından üretiliyordu. Elektrik dağıtım hizmetlerinin tamamı TEDAŞ’a bağlı şirketlerce yapılıyordu. O yıllarda elektrikle ilgili tüm yatırımları, giderleri devlet bütçesinden ayrılan para ile yapıldığı için ELEKTRİĞİN PATRONU DA DEVLETİ.

Devlet 2000 yıllı öncesi çiftçilerin tarımsal sulamada kullandığı elektrik toplam tüketimin yüzde 1.5 idi. Sanayicinin kullandığı elektrik bedelinden yüzde 40 daha ucuza satarak çiftçiyi destekliyordu. 2020 yılında çiftçilerin tarımsal sulamada kullandığı elektrik enerjisi genel tüketimin yüzde 3 seviyesine çıkabildi. Ark ve döküm ocaklarında kullanılan elektriği yüzde 20 - 25 daha ucuza satarak sanayicileri destekliyordu.

Aylık tüketimi 150 kWh tan az olan düşük gelirli tüketicilere ucuz tarifeden elektrik satıyordu. 2000 yılı öncesi vatandaştan toplanan vergiler için Vergi dairelerindeki affişlerde ödediğiniz vergiler size YOL, SU, ELEKTRİK olarak geri dönecektir yazardı. Günümüzde YOL, SU, dahil tüm yatrımlar ve giderler devlet bütçesinden veya Belediye bütçesinden karşılanıp vatandaşlardan bu hizmetler için bir bedel alınmamakta. Özelleştirmeden sonra elektrik üretim ve dağıtımında yapılan tüm giderler TÜKETİCİLERDEN alınmakta. Devlet bütçesinden belirli bir kısmı karşılanmadığı için tüketicilerin verdiği vergilerden ELEKTRİK ÜRETİM VE DAĞITIMI IÇIN geri dönmemekte.

TÜKETİCİLERDEN elektrikle üretimi ve dağıtım la ilgili tüm giderler alınması sonucu elektrik fiyatları çok arttı. Bu artan elektrik fiyatları tüm elektrik kullanan TÜKETİCİLERİ her konuda etkilemekte. 2020 yılına gelindiğinde özel sektör tarafından özelleştirme sonucu satın aldıkları elektrik santrallerinde ve çeşitli alım garantisi verilerek yeni kurdukları santrallerde toplam üretimin yüzde 85’i özel sektör tarafından, yüzde 15’i de devlet tarafından üretilmekte. Sonuç olarak: elektrik enerjisi üretimi ve dağıtımı özel sektör tarafından kar amaçlı yapıldığı için, elektrik üretiminde kullanılan doğalgaz ve ithal kömürün tamamı dışardan alındığı için artan döviz fiyatları karşında elektrik fiyatları artmaya devam edecek. Elektrik enerjisinin kullanılmadığı yer yok her şeye zam gelmeye devam edecek.